Ексклузивна колумна на Филип Лам: Чави… Ќе делува ли магијата наспроти физичката моќ во модерниот фудбал?

„Views of a footballer“ е колумна на Филип Лам, во соработка со новинарот Оливер Фрич, на германскиот интернет магазин „Zeit Online“, која ексклузивно во Македонија ја објавува www.makfudbal.mk. Истовремено колумната се објавува и во неколку реномирани медиуми во Европа (L’Eqipe, The Guardian, La Repubblica, Politiken, Delo, Sports Daily, Sport Voetbalmagazine, Gazeta Wyborcza, Tribuna, Dennik).

Поранешниот капитен на светскиот првак Германија и директор на турнирот ЕВРО 2024 ќе ги анализира фудбалските теми и ќе разговара за нивната стратешка важност за општеството, економијата и политиката.

Чави се врати. Со него како тренер, Барселона сака да отвори нова голема ера. Благодарение на неговата техника и преглед на играта, тој беше фудбалер од светска класа кој играше стратешки и мудро. Ги поддржуваше соиграчите, прецизно им ја подготвуваше сцената, секогаш наоѓаше решенија. Се чинеше невозможно да се одвои од топката, дури и кога беше опкружен со многу ривали.

Во најславните денови на Чави, шпанската репрезентација беше практично непобедлива. Шпанците станаа европски шампиони, светски шампиони, повторно европски шампиони. Во двете финалиња на ЕВРО во 2008 и 2012 година беше асистент на вкупно четири гола. За тоа време, тој доминираше во Лигата на шампионите со Барселона – ја освои титулата двапати и стигна до полуфиналето за четири години.

„Тоа беше најдобриот тим со кој сме се соочиле“, изјави тренерот на Манчестер Јунајтед, Алекс Фергусон, неколку години по поразот во финалето во 2011 година, кога популарната „тики-така“ беше на својот врв.
Во средниот ред, Чави идеално го надополнуваше Андрес Иниеста. Чави беше метроном, Иниеста добавувач на топки. Двајцата имаа слична поделба на работата како Лука Модриќ и Тони Крос, кои со Реал Мадрид ја заменија Барселона како репер на клупскиот фудбал. Чави исто така го дели со Крос високиот квалитет на неговите долги додавања.

Чави совршено одговараше на филозофијата на Барселона. Под водство на Пеп Гвардиола, Чави, Иниеста, Пујол и Меси, најдобрите фудбалери во светот во тоа време, го интернализираа неговиот идеализам дека секој може се. Заедно тие ја подигнаа рамнотежата помеѓу нападот и одбраната на ново ниво. Физичката големина на телото не беше пресудна, дури ни во нападот и одбраната.

Во тоа време, можев да се преселам во Барселона. Ќе беше големо искуство да се биде на теренот со овие великани. Гледам назад со солзи во очите, но и со насмевка. Како дете од Минхен, навистина сакав да ја освојам Лигата на шампионите со мојот клуб Баерн. Никогаш немаше да си простам да не бев таму за победата на „Вембли“ во 2013 година. Во тоа време, Барселона беше пример за целиот свет и од друг аспект: клубот го имаше УНИЦЕФ како свој спонзор на дресовите.

Времињата се сменија. Играчите се уште поодлучни за резултатите. Последен пат Барселона ја освои Лигата на шампионите во 2015 година. Оттогаш не е во финале, а наместо тоа е запаметен по високи порази: 2-8 од Баерн Минхен, 0-4 од Ливерпул, 0-3 од Рома, 1-4 од ПСЖ, последно 0-3 од Бенфика. Тоа е лошата страна на овој фудбал, кој од сите бара најдобра техника и високо ниво на интелигенција, но каде физичката сила не е приоритет. Понекогаш се враќа назад како бумеранг.

Привлечноста на Барса е намалена, доминантниот стил со посед на акции од 70 проценти и повеќе е доведен во прашање. Веќе во 2010 и 2012 година, Интер и Челси го забарикадираа голот и ја елиминираа Барселона во полуфиналето. Денес, сите тие го имаат принципот „сите зад топката“. Единственото нешто што често помага се головите кои бараат физички елементи – стандардни ситуации, контранапади и други брутални решенија.

Така фудбалот стана побрз, поробусен, пофизички. Дури и Гвардиола се адаптираше во Манчестер, неговата фино наместена игра сè уште е лесно препознатлива, но тој дозволува да игра поодбранбено. Сегашноста знае нови протагонисти на теренот: Трент Александар-Арнолд, Пол Погба, Винисиус Жуниор, Алфонсо Дејвис или Ерлинг Халанд – сите спортисти кои наликуваат на Усеин Болт, многу подоминантни од 1,70 метри високиот Чави.

А Лионел Меси игра во Париз. Има, всушност, нова економска конкуренција. Во 2011 година, Барселона и Реал Мадрид беа клубовите со најголем приход во светот, ги гледаа од високо Манчестер Јунајтед, Баерн Минхен и Челси. Денеска на многу места се прават големи инвестиции. Во Европа има околу десет клуба со годишен обрт од околу половина милијарда евра. Во меѓувреме, околу двојно повеќе клубови се натпреваруваат за најдобрите играчи. Многу клубови се во рацете на многу богати сопственици, најнов е примерот со Њукасл.

Динамиката што го „запали“ пазарот влијае и на тренерите, кои исто така се ангажирани како ѕвезди. Некогаш Арсен Венгер, Алекс Фергусон или Јохан Кројф станаа институции во нивните клубови поради нивната филозофија. Во Бундес – лигата, Кристијан Штрајх наскоро ќе ја прослави својата десетгодишнина како главен тренер на Фрајбург. Кој сè уште го памети Ги Ру, кој беше тренер на Оксер во неколку наврати од 1964 до 2000 година? Оксер и Фрајбург се места каде чудните Ру и Штрајх беа многу почитувани.

Дури и на Јирген Клоп му беа потребни четири години за да освои титула со Ливерпул. Ретки се сега тренерите кои добиваат доволно време. Во Барселона и двата претходници на Чави издржаа помалку од две години заедно. Повеќето од десетте врвни тренери како Маурисио Покетино, Томас Тухел, Антонио Конте или Карло Анчелоти ротираат на секои две до три сезони во финансиски максимизираните клубови во Лондон, Мадрид и Париз. За нив поважно е да создадат добра атмосфера и да бидат прифатени од ѕвездите.

Зинедин Зидан, кој со Реал Мадрид трипати по ред ја освојуваше Лигата на шампионите од 2016 до 2018 година, за себе вели: „Тактички не сум најдобар тренер“. Тој го водеше својот тим со аура. Ова е сега одлучувачкиот фактор, а не долгорочниот развој на идејата за играње. Фудбалскиот клуб Ливерпул дури се потпира на вештачка интелигенција за планирање на тимот.

Чави ја има потребната харизма. Малкумина се оние кои го исполнија идеалот на Барселона како него. Сега тој треба да се покаже во многу поинакви околности. Тоа ќе биде тежок потфат.